- دکتر شهناز شایانفر

سزارین را می توان به دو نوع اختیاری و اجباری تقسیم بندی کرد که هر کدام در شرایط خاصی توصیه می شود.

زایمان سزارین اختیاری، زمان دقیقش مشخص است و خانم باردار، در موعد مقرر به بیمارستان مورد نظر مراجعه می کند. قبل از عمل رگ گیری انجام می شود و همچنین برای خالی نگه داشتن مثانه در زمان جراحی، سوند گذاری نیز انجام می گیرد.
اکثر بانوانی که سزارین اختیاری را انجام می دهند، از طریق اپیدورال (بلوک نخاعی) یعنی از کمر به پایین بی حس می شوند و به این صورت هیچ دردی احساس نمی کنند.
در این روش سزارین ، خانم ها هوشیار و نسبت به اتفاقات پیرامون خود آگاه هستند. استفاده از بیهوشی برای سزارین اختیاری خیلی کم و به ندرت انجام می شود.
در طی روند جراحی پوششی روی کمر قرار می دهند تا اتفاقات حین عمل (برش روی شکم و رحم) از سوی مادر، مشاهده نشود. با این حال زمان خارج شدن کودک از شکم کاملا احساس می شود.
بعد از خارج شدن کودک می توانید آن را در آغوش بکشید و شروع به شیر دادن کنید ولی این کار برای هر کسی ممکن نیست. بعضی مواقع این اتفاق پیش می آید که کودک بعد از به دنیا آمدن مشکل تنفسی دارد که این مشکل توسط پزشک قابل حل است. در صورت تایید سلامت کودک از سوی متخصص زنان، مادر می تواند او در آغوش بگیرد.
بعد از اینکه نوزاد متولد شد، جفت نیز خارج می شود و پزشک برش ایجاد شده را بخیه می زند. این کار 45 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

این عمل باید با سرعت بالایی انجام شود. یعنی پزشک باید بتواند کودک را در مدت زمان کوتاهی (حتی 2 دقیقه) از رحم مادر خارج کند. در صورتی که کودک دارای ضربان قلب ناپایدار و یا تنفس سخت داشته باشد، باید سریعا از رحم خارج شود. در این روش جراحی نیز مادر می تواند بیدار باشد ولی اگر شرایط خاصی داشته باشد تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد. در این روش هیچ دردی احساس نمی شود و مادر نمی تواند او را در آغوش بگیرد. تمامی این اقدامات با از بین رفتن اثر بیهوشی امکان پذیر می شوند.

تجربه زایمان سزارین در گذشته
وجود جفت و رگ سر راهی
وجود تبخال تناسلی
عدم تناسب سر جنین با لگن مادر
سقوط بند ناف
جنین بزرگ تر از 4.5 کیلوگرم
ناهنجاری های رحمی مادر
دو قلوهای مونو آمنیونی
بیشتر موارد زایمان بریچ
دیابت و فشار خون کنترل نشده مادر

اگر یک بار زایمان سزارین انجام داده باشید، باید بدانید که خطر پارگی رحم برای شما بالا است. پس برای زایمان طبیعی پس از سزارین باید افراد واجد شرایط شناسایی شوند که تشخیص این امر با متخصص زنان و زایمان است.
در این زمینه لازم است به این نکته اشاره کنیم که نوع برش های ایجاد شده بر روی شکم در تعیین اینکه بعد از سزارین می توان به صورت طبیعی زایمان کرد یا خیر، تاثیر گذار است. معمولا برش ها به صورت افقی ایجاد می شوند و در آینده برای زایمان طبیعی مشکلی ایجاد نمی کنند اما اگر مادر یا جنین در شرایط خاصی باشند، ممکن است برش های زایمان سزارین به صورت عمودی ایجاد شود که در این صورت، امکان زایمان طبیعی در آینده برای مادر وجود ندارد.

نوزاد از هر دو روش یعنی سزارین و طبیعی متولد می شود ولی هدف اصلی، به دنیا آمدن یک نوزاد سالم است.
زایمان طبیعی از لحاظ اقتصادی کاملا به صرفه است و نسبت به زایمان سزارین ارجحیت دارد. در شرایطی که زایمان طبیعی برای مادر یا جنین خطراتی در پی داشته باشد، پزشک زایمان سزارین را توصیه می کند.
در زایمان طبیعی مدت بستری شدن کوتاه است (24 تا 48 ساعت). در حالی که پس از عمل سزارین مادر باید حداقل 4 روز بستری شود.
در زایمان طبیعی، مادر خیلی سریع تر بهبود پیدا می کند و می تواند از فرزند خود نگهداری کند. همین موضوع باعث شده تا مادر و کودک خیلی زود باهم ارتباط برقرار کنند.
یکی از مواردی که مانع بروز مشکلات تنفسی برای کودک می شود، بیرون کردن مایع از ریه کودک است که در زایمان طبیعی اتفاق می افتد.

قبل زایمان از مادر باید آزمایش گرفته شود تا گره خونی و سطح هموگلوبین او مشخص شود. زیرا ممکن است شرایط ضروری رخ دهد که نیاز به تزریق خون داشته باشد.
قبل از زایمان استحمام کنید. این کار از عفونت کردن محل جراحی جلوگیری می کند.
موهای زائد ناحیه تناسلی باید اصلاح شوند.
8 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید.
اگر مادر درد خفیفی را احساس کرد به هیچ وجه غذای سنگین نخورد و سعی کند که بیشتر از مایعات استفاده کند.
قبل از عمل، دفع مدفوع می تواند به روند بهبودی و همچنین کاهش درد بعد از زایمان کمک کند.
در زمان زایمان هیچ زیورآلاتی نباید در تماس با بدن باشد.
داشتن استرس در روز زایمان کاملا طبیعی است که برای کاهش آن، پزشک آرام بخش تجویز می کند.
قبل از جراحی مثانه مادر باید خالی باشد.
آنتی بیوتیک ها به منظور جلوگیری از عفونت برای مادر تجویز می شوند.

زایمان سزارین نیز مانند هر عمل جراحی دیگری از عوارض خاص خود برخوردار است که شایع ترین آن ها به شرح زیر هستند:
عفونت
خونریزی شدید
واکنش به داروهای بیهوشی
آسیب دیدن اندام ها (مثانه یا روده)
آسیب رسیدن به نوزاد
لخته شدن خون

همچنین باید به این نکته اشاره کنیم که ممکن است در اثر زایمان سزاین به رحم آسیب وارد شود یا بارداری مجدد مادر را دچار مشکل کند. ولی عمومیت ندارد و بسیاری از خانم ها بعد از سزارین بارداری سالمی دارند.
نکته مهمی که در کاهش عوارض ناشی از زایمان سزارین موثر است، دقت در انتخاب متخصص زنان و زایمان است تا بتواند با بررسی دقیق شرایط مادر و جنین، بهترین روش زایمان را انتخاب کند. در صورتی که تحت نظر یک متخصص زنان خوب و با تجربه باشید، تا حد زیادی احتمال بروز عوارض را برای خود کم خواهید کرد.